Имам имиджі

Имам – білімдідебілікті педагог, тәрбиеші, көзі ашық, көкірегі ояу тұлға, шешен, жүректерді жаулаушы, мықты уағызшы, рухани басшы, үлгілі отағасы, ұстаз, тағысын тағылар… XXI ғасыр имамының сипаты осындай болса керек-ті. Дін қызметкерлері осы биіктен қаншалықты көрініп жүр?

Басы ашық нәрсе: имам-молдалардың тек жалаң діни біліммен шектелмей, заманауи технологияны меңгеріп, жан-жақты біліммен қарулануы – уақыт талабы. Әйтпесе, «Құрғақ қасық ауыз жыртар» дегендей, құр сөзбен жұртты иманға ұйытып, уағызға елітемін деу – әурешілік. Енді не істемек керек? Бірге ой бөлісіп көрейік.

Ішім біледі, аузым айтпайды…

Дін қызметкерінің діттегені – халықты ізгілікке үгіттеу, имандылыққа ұйыстыру. Имам мешіт мінберінен халыққа уағыз айтады, кездесулерде баяндама жасайды. Демек, сөйлеу өнер болса, әңгімені әсерлі етіп жеткізу арқылы тыңдаушыны баурап алу – өнердің өнері.

Әйгілі қолбасшы Наполеон Бонапарт«Кім әсерлі әңгіме айта алмаса, ол тұлға бола алмайды»деп ой тұжырымдайды. Жүсіп Баласағұни«Айтар сөзді сайлап алғын ақылмен, жауабың дөп қатар түссін нақылмен»дейді. Ал Жаратушы Иеміз мүбәрак Құранда:«…Оларға үгіт бер де, оларға әсерлі сөз сөйле»(«Ниса» сүресі, 63-аят) деп бұйырған.

Имамның уағызы ұйқы шақырмауы тиіс. Бірсарындасөйлеуосығанжетелейді. Сөзді анықәрінықжеткізу, маңыздысөздергебасымдық беру, болғанжағдайдыкөтеріңкідауыспенбаяндау, «яғни», «мысалы», «сосын» «жаңағы» дегенсөздердіжиіайтудансақтану, аудиторияны ақымақ санамау, қолмен көркем түрде ишара жасау, тыңдаушының жас ерекшелігін һәм жағдайын ескеру т.т. – шешенге қойыла рталаптардың бір парасы.

Рас, имамдарғатарихтанхабардар болу, салт-дәстүрге қанық болу, қазақтыңқанынасіңіп, бойынанкөріністапқанасылқұндылықтар – өлең-жырларменсусындау, мақал-мәтел мен шешендікөнердімеңгерукерек. Жан-жақтылық – барлық сала мамандарынатәнсипат. «Заманыңтүлкіболса, тазы болып шал». Мұны көңіліміз қош көрмесе, ұлталдындағыұпайымызазайдыдейберіңіз. Ең әуелі Алла алдындағыжауапкершіліктіайтыңыз…

Алла ЕлшісіМұхаммедке (с.ғ.с.) өзгепайғамбарларғаберілмегенерекшеліктердіңбірі–шешендікөнердарыды. Олкөркемуағыздарында аз сөйлеп, көпмағынаберетінсөздердіданалықпенжеткізді. Оныңбойындабіздерүшінөнегебар. Мінбердесасқалақтау, айтаройдыдәлжеткізеалмай, көпсөйлеу, бірқарқынмен, екпінменуағызайту, бірдежамағатқажалтақтап, бірдеқағазғақарау– көпадамдакездесетінәдет.

«Ішімбіледі, аузымайтпайды» дегенсөз бар.Ішімбілгенмен, аузымайтпаса,ол да айып. Абай атамызайтқандай, «көңілдегікөрікті ой ауызданшыққанда, өңіқашады». Ел алдындажүргенимамдаросыныескеріп, бойдағыкемшіліктіжойып, шешенсөйлеудіүйренгенінұрүстіненұр!

ЖуырдаҚызылордаоблысыныңимамдарына «Шешендікөнердіңмәні мен маңызы» аттытақырыпта тренинг өткізілді. Дінқызметкерлеріөздеріуағыз-насихатбарысындаескеребермейтінжайттарданхабардарболды. Осы секілдішаралардыкөбейтіп, өзімізді-өзімізтәрбиелемесек,болмайтынынтүсінсекнетті…

Даналық пен дарақылық

Даналық – ПайғамбарымызМұхаммедтің (с.ғ.с.) ұстанғанжолы. Алланыңәмірі де осы:«АдамдардыРаббыңныңжолындаданалық және көркем үгітарқылышақыр»(«Нахл» сүресі, 125-аят).

Асылдінімізгеқызбалықмінез, дарақылық, жаманәдет жат.Әсіресе, имамдарүшінбұлүлкенайып. Себебіхалықдінадамынанжақсылық, шапағат күтеді. Біреусүрініпқалса, мұсылмандарданкөретінмыназамандаимамныңқателігітүймедейемес, түйедейбопкөрінеді. Түсінікті болу үшін «Біреудіңмініпшыққанжорғасыкөрінбейді, молданыңұстапшыққандорбасыкөрінеді»дегенмақалментүйіндесекжеткілікті. Өкінішкеқарай, имамнанкеткенпенделікқателіктікөпшіліккөпкедейінайтады. Сондықтан«Ақырынжүріп,анықбасуға» (Абай) дағдыланған жөн.

Соныменқатардінқызметкерлеріүшінбілместікпендәстүрдітәркетіп, салт пен сүннеттеқайшы көзқарас ұстанатынжастардыңжүрегінжібітудеданалық, ақылмандықауадай қажет. Қаттысөйлеп, ашушығарсақ, існасырғашабады. «Жылы-жылысөйлесең, жыланінінен шығады». «Мұныменкеліспеймін, оларғасолайқаттыбатырыпайтукерек, әйтпесе,түсінбейді»дейтінимамдар да кездеседі. «Білектібірді, білімдімыңдыжығар»дегендібасшылыққаалғанабзал.

Ел ішіндеисламүкімдерінеқатыстытүрлісауал бар. Айтсаң, арба сынады, айтпасаң,өгізөледі.

Өткенжолыбіркездесудеотырмыз. Залғажиналғандарішіненбіроқушы: «Шариғаторамалтағудыбұйырған, ал апайымызбұғанқарсы. Сонда бізолардыңайтқанынақұлақасамыз ба, әлдешариғатүкімінорындаймыз ба?» – дедіашынып.

«Шариғат» деп шорт кессек, оқушы мен оқытушыныңарасынабүліксалып, үлкендауғасебепшіболамыз. Басшыға бағынуды уағыздасақ, Алланың әмірін қайда қоямыз? Осы тұста не істемеккерек? Майдан қылсуырғандайетіпжауапқатуқажет-ақ. Бізадамдардыдүрдараздыққа, өшпенділікке шақырмаймыз. Қостараптытағаттылыққа, сабырғашақыраотырып, өзаратүсінісугеүндейміз. Тығырықтаншығудыңжолынұсынуұтымдырақ.

Мәселен, оқушыныоқудаозатболуға, қоғамдықістергебелсенеараласуға, мұғалімдерменқарым-қатынастыжақсартып, тәртіптіболуға, кезкелгеністеалғырлықтанытуға кеңес беру. Осылайшаоқушығаоқытушыныңалғысына, мақтанышына бөленуге үгіттеу. Мектепмұғаліміне де керегі осы ғой.

Бірінекіншісініңалдынажығыпбермеймізнемесекерісінше. Өзара жұмсақ болуға шақырамыз. Әр мұсылман, имам – қатайғанжүректердіжарастырушы, жібітушіжан. Бұлбелгілі. Дегенменкеліспеушілікжағдайлардамұныестеншығармаукерек. Осындайалмағайыпзаманда дана дипломат болу бәрімізге қажет. Әсіресе, дінқызметкерлеріне.

Интернеттіисламигілігінеикемдеу

Ғаламтордегенғаламатдүниеніңигілігінкөретінзамантуды. «Айшылықалысжерлерденжылдамхабаралғызған» (ЫбырайАлтынсарин) интернеттіңжұмыстыжеңілдетудепайдасы мол.

Интернеттіисламигілігінеикемдеуләзім. Дінибасқарманыңоблыс, қала мешіттерініңсайттарынасауалжолдаушыларкөп. Жауап та жазылуда. Осындайигіліктіістерге Сыр өңіріндегіимамдар да мұрындықболғанекен. АймақтағымешіттерSkypeжүйесінеқосылды. Өңірдегі өкіліміз, «Ақмешіт-Сырдария» мешітінің бас имамы Талғат Омаров облыста, тіптібасқааймақтардаболмағанжаңатехнологияғанегізделгенжаңалықпенбөлісті.

Дінтанушы, теология ғылымдарының докторыБалғабекМырзаевелдімекендердегімешітимамдарымен онлайн-режимдежиынөткізді.Бірмезеттеауданимамдарымен, жамағатпенбайланысқашығып, діниқызметтіңжауапкершілігіжайлыойларынортағасалды. Б.Мырзаевдіникадрлардыңбілімі мен біліктілігінарттырузаманталабыекенінжеткізді.

ТалғатОмаровтыңайтуынша, Skypeжүйесінеқосылужайлыұсыныстыоблыстықәкімдік құп көріп, қажеттіқаражатпенқамтамасызетіпті. Бұлбастаманыңбірнешепайдасы бар. Алысшалғайдағыауылимамдарыоблысорталығынакеліп, әуре-сарсаңға түспейді. Уақыт үнемдейді. Тиістітапсырманытікелейжелідеалады. Оның үстіне қаражат жұмсап, шығындалмайды. Сондай-ақбекітілгенкестебойыншамешітимамдарына, жалпыжамағатқа онлайн-режимдедінидәрісберіледі. Интернеттіисламигілігінеикемдеудегеніміз осы.

Білім, білікһәмбелсенділік

Ислам – білім мен ғылымдіні. Пайғамбарданалығындаталбесіктенжербесіккедейінілімалужайлыөсиет бар. Ендеше, мұсылмандар, оныңішінде имам-молдаларіліміздеудеәстежалықпауытиіс. БүгіндеҚазақстанмұсылмандарыдінибасқармасықызметкерлерінің 12 пайызыныңисламижоғарыбілімі бар. Ал арнаулыдінибілімалғандардыңүлессалмағы– 15пайыз. Соныменқатар 1000-нан астамдінқызметкеріАлматыдағыИмамдардыңбілімінжетілдіруинститутыныңдипломын алған. Осы көрсеткіштердіқосаесептегенде, ҚМДБ-ныңқарамағындақызметететіндінкадрларының 62 пайызыдінибілімменсусындаған.

Бұғанмасайрапқалудұрысемес. Көрсеткішті кезең-кезеңмен 100 пайызғажеткізужоспарланған.

Дінибілімдіжетілдіру, әрине, құптарлық, оғанқосадүниеуиілімменсусындау да пайдалы. Тарихи, әдеби, психологиялықбағыттағыкітаптардыоқуәримамныңайлық, тоқсандық, жылдықжоспарынаенсе, қуанарлықіс. Әлемдікдеңгейдеатымәшһүрғалымдардыңадамныңойлаужүйесінжетілдіретінтанымдықтуындыларынпарақтау да артықболмайды.

Жаңалықкөруді, газет-журнал оқудымүмкіндігіншекүнделіктіәдеткеайналдырғанабзал. Қоғамдаболыпжатқаноқиғаларға БАҚ арқылыпікірбілдіру, жақсылыққаүнқосу, жамандыққанаразылықтаныту – имам белсенділігінің көрінісі. Игібастамаларғамұрындық болу, тыңидеялардыжүзегеасыру, ұдайыдінніңдамуынақалайүлесқоссамдегенуайымменжүрубасқа-басқа,дінқызметкерлерінежарасады.

Сауапты да салауаттыіс-шараларда (діниһәмұлттықмерекелерде, руханикештерде, қамқорлықакцияларында, тазалықсенбіліктерінде, арақ-шарапсызөтетінтойлардат.б.) имамдарсөзалып, белсенділіктанытса, сондағанадінқызметкерлерінеқатыстыкереғаркөзқарастысейілтугеүлесқосамыз.

Әзіл-шыны аралас әңгіме естігенбіз. Ауыл молдасы ақ шапанын киіп, көшеге шықса керек. Көрші-қоңсыларыкөріп: «Құдай-ау, тыныштық па екен? Біреу-міреуқайтысболған ба?» – десе, екіншісі: «Жамандықшақырмашы, біреуҚұдайытамақберіпжатқанболар, бәлкім», – депті. Іштентынасың… Имам-молдалар тек ас пен тойданемесежаназадағана бой көрсетпеуітиіс.

Спортпеншұғылдану – салауаттыһәмсауаптыіс. Біркісінің: «Мәссаған, имамдар да футбол, теннис ойнайдыекен-ау», – депәзілдегені бар.

Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) жүзуді, садақ атуды, атқа мінуді өсиет етсе, ендеше, біздер, дін қызметкерлері салауатты өмір салтының насихатшысы болуымыз керек. Әрине, амалымызарқылы. Айтпақшы, жүгіру десүннет.

Мүмкіндігіншеәдемі, таза киіну, хошиіс су себіну де жағымдыпікір қалыптастырады. Қарым-қатынастажұмсақ болу, адамдарарасындашынайыәдепсақтау, дөрекісөйлемеу, тыңдаушынытолықтыңдайбілу, қолданкелгеншесөзбен де, іспен де көмеккөрсетіп, әдемішығарып салу, еңбастысы,көпшіл болу, міне, мұныңбәрі имам имиджінеоңықпалетеді.

Тобықтай түйін

Алланыңқалауыменадамөзінжан-жақтыдамытуға қабілетті. Бастысы,шынайыықыласкерек. Адамныңөзісінесүйіспеншілігіартсаболғаны. Өзгеніөзгерткімізкелсе, еңәуеліөзімізден бастайық. Құдайдың Құрандағыәмірі де осы:«Расындабірқауымөзін өзгертпейінше, Алла оны өзгертпейді»(«Рағыд» сүресі, 11-аят).

Ағабек ҚОНАРБАЙҰЛЫ,   

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының

баспасөз хатшысы